|
I.7 KARPAS - RADIJS/ PETERSELIE
De peterselie of radijs is een symbool van vrijheid. Voorname mensen aten een voorspijs. Karpas is tevens bedoeld als vraagopwekker, 'eye opener' voor de kinderen.
Het staat voor ma nisjtanna en moet een boree perie ha'adama zijn, een vrucht die direct uit de grond groeit. Karpas staat op de Seiderschotel om de interesse van de kinderen op te wekken en ze tot vragenstellen te stimuleren. Seideravond is bedoeld om juist de kinderen de uittocht uit Egypte bij te brengen.
Bovendien eten we aan het begin van de Seider karpas of peterselie of radijs om over de maror, dat iets onaangenaams is, een klala is, geen twee berachot te hoeven uitspreken. Over de maror zeggen we de beracha: al achilat maror en de boree perie ha'adama, die we eigenlijk ook over de maror zouden moeten zeggen, zeggen we nu over karpas.
De beracha: boree perie ha'adama geldt dus ook voor de maror. Daarom moet men bij het eten van karpas de bedoeling hebben de maror te vrijwaren van de beracha: boree perie ha'adama.
I.8 MEE MELACH - ZOUT WATER
Het zoute water dat dient om daarin de karpas te dopen, symboliseert de tranen van onze voorouders. Bovendien is het een herinnering aan het zout dat nooit bij de offers mocht ontbreken. Op Seideravond moesten we eigenlijk een Pesach offer brengen. Het zoute water herinnert ons verder aan de verwoesting van Sedom en de verandering van de vrouw van Lot in een zoutpilaar, dat ook precies op vijftien Niesan plaatsvond. Wij laten hiermee zien, dat wij niet dezelfde wegen willen opgaan als de bewoners van Sodom en de vrouw van Lot wiens slechte karakter zich vooral uitte in hun ongastvrijheid.
II. SEIDERAVOND - ALGEMEEN
II.1 LEUNEN
Het is bet beste om gedurende de hele Seideravond te leunen, als teken van vrijheid. We leunen op een kussen of doek op de linkerhand.
We moeten leunen bij:
* het matsa eten;
* koreech (de 'sandwich' = matsa en maror);
* het drinken van de vier bekers wijn;
* karpas (het is een machloket (meningsverschil) of men hier verplicht is om te leunen).
Als je bij je Rebbe (leraar) aan de Seider zit, moet je hem toestemming vragen om te leunen.
II.2 DE VIER BEKERS
Gedurende de Seideravond drinken wij vier bekers wijn. Bij voorkeur nemen we wijn, want wijn is de drank van de vrije mensen.
Als redenen voor de vier bekers wijn gelden:
* G'd beloofde de Joden op vier manieren te bevrijden:
lichamelijk:
uit de gevangenis van Egypte
naar Israël;
en geestelijk:
uit de afgodencultuur
naar de Tora.
* De vier manieren waarin de Joden verschilden van de Egyptenaren. Zij waren anders in hun:
(1) taal
(2) namen;
(3) kleding en;
(4) zij waren geen verklikkers.
* Rabbi Jitschak Abarbanel (1437 1508) verklaart:
De beker bij kiddoesj geldt als dank dat G'd ons uitkoos en heiligde vanaf de dagen van Awraham. Kiddoesj betekent heiliging.
De beker aan het einde van maggied ( het verhaalgedeelte van de Seider) geldt als dank voor de uittocht uit Egypte;
De beker na het bensjen is ingesteld als dank dat G'd ons lichamelijk in stand houdt tussen de zeventig volkeren;
De beker na halleel (het dankgebed in de na Seider) symboliseert onze dankbaarheid voor het sturen van de Masjie'ach.
II.2 DE VIER BEKERS
Gedurende de Seideravond drinken wij vier bekers wijn. Bij voorkeur nemen we wijn, want wijn is de drank van de vrije mensen.
Als redenen voor de vier bekers wijn gelden:
* G'd beloofde de Joden op vier manieren te bevrijden:
lichamelijk:
uit de gevangenis van Egypte
naar Israël;
en geestelijk:
uit de afgodencultuur
naar de Tora.
* De vier manieren waarin de Joden verschilden van de Egyptenaren. Zij waren anders in hun:
(1) taal
(2) namen;
(3) kleding en;
(4) zij waren geen verklikkers.
* Rabbi Jitschak Abarbanel (1437 1508) verklaart:
De beker bij kiddoesj geldt als dank dat G'd ons uitkoos en heiligde vanaf de dagen van Awraham. Kiddoesj betekent heiliging.
De beker aan het einde van maggied ( het verhaalgedeelte van de Seider) geldt als dank voor de uittocht uit Egypte;
De beker na het bensjen is ingesteld als dank dat G'd ons lichamelijk in stand houdt tussen de zeventig volkeren;
De beker na halleel (het dankgebed in de na Seider) symboliseert onze dankbaarheid voor het sturen van de Masjie'ach.
* Er zijn vier situaties waarbij G'd op een speciale wijze bedankt wordt (in de tijden van de Tempel door het brengen van een dankoffer en nu door middel van Gomeelbensjen):
na gevangenschap (hier: Egypte);
na ziekte (hier: afgoden);
na een zeereis (hier: keri'at Jam Soef, het trekken door de Rode zee);
na een woestijnreis.
De vier bekers symboliseren verder de vier bevrijdende uitdrukkingen, die G'd in Zijn belofte aan Mosje bezigt in Exodus 6: 6-7:
"Ik zal u wegvoeren van onder de lastdiensten van Egypte".
"En Ik zal u redden van hun dienst".
"En Ik zal u verlossen met uitgestrekte arm en door grote gerichten".
"En Ik zal u mij tot volk nemen en Ik zal u zijn tot G'd".
II.3 WIJN
Maar als onze Geleerden het getal vier wilden memoriseren, waarom werd hier dan het medium 'wijn' voor gebruikt? Veel mensen hebben moeite met zoveel wijn drinken. Waarom hebben onze Wijzen niet ingesteld dat we vier soorten vruchten gedurende de Seider zouden eten. Ook dan zouden de kinderen vragen 'waarom staan hier vier soorten vruchten op tafel?' en zouden wij kunnen antwoorden met de rest van de seidertekst.
Cumulatief proces
De reden dat er specifiek wijn werd uitgezocht voor de vier bekers heeft te maken met het feit, dat de vier uitdrukkingen van bevrijding meer zijn dan alleen maar herhalingen van hetzelfde thema. Er bestaat een hiërarchie van steeds sterker wordende beschrijvingen van het bevrijdingsproces: de weg vanuit de slavenarbeid naar vrijheid en zelfstandigheid, vanuit een slavenmentaliteit en een afgodische cultuur naar spirituele verheffing. Iedere volgende uitdrukking bouwt verder op de effecten van de voorgaande. Er is sprake van een toenemende intensivering van het bevrijdingsproces.
Daarom hebben onze Geleerden de vier bekers wijn ingesteld. Vier verschillende vruchten zouden elkaar niet versterken. Maar wijn heeft een cumulatief effect op de mens. Iedere volgende beker versterkt onze gevoelens van vreugde over de vier stadia van de Uittocht.
wordt vervolgd
.
