|
Van Tisja beAv tot Tu beAv - de betovering van Jeruzalem.
Als ik in Nederland ben vragen kennissen soms bezorgd hoe het is om in een land te leven dat feitelijk nog steeds in staat van oorlog met zijn buurlanden leeft, waar om de zoveel tijd een ernstig gewapend conflict uitbreekt. Dat heeft natuurlijk invloed, maar in de eerste plaats is er het gewone leven. Het gewone leven in een Joods land, met Joodse feestdagen, Joodse gebruiken, met Joodse kappers, bakkers, loodgieters, artsen, tandartsen…… zonder de 'lege sociale ruimte', term van Tamarah Benima. En dan is er nog de speciale betovering van Jeruzalem. Enerzijds is Jeruzalem een arme stad, met veel zwerfvuil op straat. Onlangs waren er nog ultra-orthodoxe rellen, compleet met uitgebrande vuilcontainers en stenen gooien vanwege de arrestatie van een charedi moeder die haar kind had uitgehongerd. Maar anderzijds…..
Vrijdagochtend in de bomvolle supermarkt: mensen stouwen hun karretjes torenhoog. Soms glijd je uit over de gemorste yoghurt of chocolademelk. Ik sta in de rij voor de expresse kassa. Als ik bijna aan de beurt ben dringt zich iemand voor me, met de tekst dat hij hier al stond. Dat doet men vaak in Israel, een plek in de rij innemen, tegen degene achter je zeggen dat dit jouw plek is en dan weer weg om meer boodschappen in te slaan. "Alleen God kan alomtegenwoordig zijn" zeg ik dan, wat ik zelf een geestige tekst vind, maar success heeft het niet. Gewoon wachten en doorademen. Voorbereiding op de sjabbat.
Vrijdagmiddag om vijf uur in de tuin van het Natuurmuseum in de German Colony. Een strakblauwe hemel, een zoele temperatuur, pijnbomen en cipressen. Kabalat sjabbat met reb Ruth (Ruth Kagan) in een lange witkanten jurk, en een aantal musici. Daphna Rosenberg, ook in het wit, op gitaar, verder een jonge tablaspeler, en een Fransiscaner monnik die viool speelt, op een swingende klezmerachtige manier. Op plastic stoeltjes of op muurtjes of op matten op de grond zit een talrijk publiek. De sjabbatgebeden worden gezongen, soms als mantra's herhaald, de tekst wordt rondgedeeld, een aantal jongeren gaan de gebeden dansen. Om zeven uur is het afgelopen en loop ik vrij high naar huis, om later samen met mijn buurvrouw een potluck sjabbat maaltijd te gaan eten.
Zaterdagochtend wandel ik naar Kol Hanesjama, de reform sjoel vlakbij mijn huis. Het is de eerste van de 'troostdiensten' na Tisja beAv. "Nachamoe, nachamoe ami". Bovendien is er een bat mitswe, dus na de dienst is er een heerlijke kiddoesj, ook alweer in de openlucht. Eenmaal thuis hoef ik niet zo nodig meer te eten. Een uur later staat Renee Sanders voor mijn neus, die logeert in de buurt en blijkt nog niet te hebben gegeten, dus lunchen we samen op het terras. Nadat zij is vertrokken en ik me in een boek verdiep - het is te heet om te gaan wandelen - belt er een andere kennis op om te vragen of ik al een uitnodiging heb voor de se'udat sjlisjit (de derde maaltijd). Om zeven uur 's avonds zitten we op mijn terras de resten van twee sjabbatmaaltijden op te eten en als het donker is geworden maken we havdala. Dit was een sjabbat waarop ik geen afspraken had gemaakt, niemand speciaal had uitgenodigd, en toch viel alles als een puzzel in elkaar. De betovering van Jeruzalem.
Een week na Tisja beAv is het Tu beAv, (de 15de Av) de dag dat in bijbelse tijden de ongetrouwde meisjes in het wit gekleed, naar de boomgaarden trokken om te dansen en jonge jongens hun partner uitkozen. Een soort Valentijnsdag. In Jeruzalem is het Woodstock Revival festival georganiseerd, omdat het legendarische Woodstock 40 jaar geleden plaatsvond. Op initiatief van Renee gaan we er naar toe. Zo zitten we in de vroege avond op een artificiele grasmat, tussen een grotendeels Anglosaksisch publiek, waarvan velen zich als hippies uit de jaren zestig hebben uitgedost. Het is een gemengd publiek, religieus en seculier, vrouwen in lange rokken met hoofdbedekking en babies, vrouwen in topjes en shorts, mannen met keppels en tsietsiet gecombineerd met een tie-and-dye Tshirt. Voor de kinderen zijn er hoolahoops. Ergens op stenen trappen zit een charedi rabbijn met zijn kuis ingepakte echtgenote, er loopt echt van alles rond, in grote harmonie. De atmosfeer is mellow, niet agressief, en op het podium imiteren locale pop musici hun Woodstock idolen: Bob Dylan, Crosby Stills and Nash, Jimi Hendrix, The Doors. Onthoud de naam van Ronnie Peterson, met een bijna zo nasaal stemgeluid als Dylan en ook virtuoos op de gitaar. (Dylan trad geloof ik niet op in Woodstock maar dat mag de pret niet drukken.) Ik kom de halve bevolking van Kol Hanesjama tegen, onder wie rabbijn Levy Kelman, in een wijde hippiebroek, een babietje dat hij ergens aan een moeder ontrukt heeft in zijn armen. Ik ruik geen hasjdampen en er wordt zeer matig blikjes bier geconsumeerd. Wel hoor ik achteraf dat er hier en daar brownies met hasj werden rondgedeeld, maar dat hebben Renee en ik gemist….
Als we het festivalterrein tenslotte verlaten en langs het Sacherpark lopen komen we in een heel andere wereld terecht: op het gras van het park zitten een paar honderd ultra-orthodoxe gezinnen gezellig te barbecuen. Er zijn er bij die hele plastic eetkamertafels hebben neergezet met stoelen er omheen; andere families zitten gewoon op het gras, maar bijna iedereen heeft wel een vuurtje branden, een rooster staan. Hier zien we meer de resultaten van vorige Tu beAvs: veel babies, veel kinderen, veel tieners. De volle maan staat hoog aan de nu snel donker wordende hemel en de enige dissonant wordt gevormd door de achteloos weggegooide plastic bekertjes en bordjes. Twee manieren om Tu beAv te vieren. Voor het eerst maak ik dit jaar mee dat Tisja beAv, de rouwdag om de verwoesting van de Tempels, inderdaad een dieptepunt vormt en dat er daarna een opgaande lijn begint, heel duidelijk met Tu beAv en volgens de Joodse geleerden culminerend in Jom Kippoer. Ik heb dat nog nooit zo duidelijk meegemaakt en voor die high heb je geen hasj nodig --
Jeruzalem, 9 augustus 2009
Eva van Sonderen
.
